İnsanlar "IT mütəxəssisi" deyəndə nə düşünür? Adətən, Akademiyada öz aramızda zarafatlaşaraq deyirik ki, IT işçiləri mikrodalğalı sobaları təmir edir, proqramçılar isə Windows-u quraşdırır və Facebook-da parolları sındırırlar. Amma təbii ki bu, belə deyil. Gəlin bunu biraz aydınlaşdıraq. IT mütəxəssisləri kimiir və hər keçdikləri mərhələlərdə hansı biliklərə yiyələnirlər?
Help Desk
İstifadəçilərə ən yaxın olan basic səviyyəsindən başlayaq - Help Desk. Demək olar ki, hər kəsin kompüteri olduğundan və ofislərdə çoxlu sayda printerlər, routerlər, kameralar olduğundan, təbiidir ki, bütün bunlara nəzarət edilməlidir və əlbəttə ki, xidmət göstərilməlidir. Axı, çox vaxt heç bir istifadəçi texnologiyanı oxumaq və anlamaq istəmir. Onun işləməsini istəyir. Və bu an köməyə Help Desk mütəxəssis gəlir. Axı Help Desk çoxfunksiyalıdır və hər işi bacarır! Printeri qoşmaq lazımdır? -Buyur! İnternet işləmir? - İndi həll edərik.
Windows əməlliyat sistemində problemlər yaranıb və şəxsi məlumatlarınızı itirmisiz? - Biz sizə kömək etməyə çalışacağıq!
Bu mərhələ ən çətini olmasa da, heç də az əhəmiyyət kəsb etmir. Help Desk-siz digər işçilər və hətta rəhbərlik çətinliklərlə üzləşə bilər. Sual yarana bilər ki, onlar bu işdən nə qədər qazanır? Ən maraqlısı məhz burada başlayır. Azərbaycanda helpdesk mütəxəssislərinin maaş aralığı çox böyükdür. Sizin maaş 300 AZN də ola bilər 700 də. Bəzən əlavə faiz də ala bilərsiz. Bəzi şirkətlərdə Help Desk mütəxəssisinə ayda 1000 AZN-dən yuxarı maaş verilir!
Sistem İnzibatçısı
Gəlin biraz istifadəçilərdən və Help Desk-dən ayrılaq. Bəzən istifadəçiləri idarə etmək, xidmətlərlə təmin etmək, bir-birinə və ya şəbəkəyə qoşulmağı təmin etmək lazımdır. Bu halda, 3 yeni və kifayət qədər bərabər ixtisasa ehtiyac yaranır: Linux İnzibatçısı, Windows İnzibatçısı və əlbəttə ki, Şəbəkə İnzibatçısı.
Windows administratoru kimdir? Düşünək ki, biz “Y” şirkətinin işçilərinə istənilən sayta daxil olmaq və ya hər hansı cihazı öz kompüterinə qoşmaq imkanı verə bilərikmi? Və ya daha da pisi, əməkdaşlar əməliyyat sistemi parametrlərini istədikləri kimi dəyişdirə bilərlərmi? Əlbəttə yox! Bir aydan sonra özünüzü xaos içində təsəvvür edin: kompüterlər işləmir, sistemdə viruslar doludur, şirkət məlumatları sızdırılır. Belə vəziyyətlərdə Windows administratoru köməyə gəlir! O, domeni idarə edir, eyni anda yüzlərlə kompüterdə sistemləri yenidən quraşdırır. Daxil olan yeniləmələri və bir çox əməliyyatları vaxtı-vaxtında həyata keçirir.
Növbəti qəhrəmanımız Linux Administratorudur. Windows və Linux administratorları arasındakı fərqin yalnız əməliyyat sisteminin özündə olduğunu desəniz, haqlı olarsınız. Əgər istifadəçilərə çatdırılmalı olan proqram təminatınız varsa və ya gücü əməlliyat sisteminin özünə deyil, ilk növbədə proqramlara yönləndirmək istəyirsiniz - Linux sizin üçündür. Linux Administratoru sistemi, yeniləmələri və əlaqələri idarə edir.
Şəbəkə inzibatçısı
Və nəhayət, şəbəkəsiz yuxarıda qeyd olunanın çoxu ya mənasız, ya da qeyri-mümkündür. İlk baxışdan cihazlarımızın qarşılıqlı əlaqəsi sadə görünür - qoşuldu və işləyir. Milyonlarla paket, minlərlə meqabayt məlumat məqsədə çatmalı, itməməli, sürəti azalmamalı və vaxtında çatmalıdır. Bundan əlavə, bu məlumatlar arasında prioritet seçmək lazımdır. Bəzi məlumatlar birinci gəlməlidir, digərləri isə gözləyə bilər. Bu halda sual yaranır: bütün bunları kim edəcək? Cavab isə - Şəbəkə Administratoru. Onlar kabelləri birləşdirmirlər, minlərlə komandalarla avadanlığı konfiqurasiya edir və onların işinə nəzarət edirlər.
Bəs maaşlar necə? Ölkə üzrə sistem administratorların orta əmək haqqı 1000 manatdan başlayır. 3000 və daha çox maaş alan mütəxəssislər də tanıyıram. Ancaq bunun üçün səy göstərməlisən. Bir dəfə imtahandan keçib hər şeyi bir anda əldə edə bilməzsiniz. Bu səviyyəyə çatmaq mümkündürmü? Bəli. Çalışın, praktika edin və hər şey alınacaq.
Security mütəxəssisi. Penetration tester.
Növbəti mərhələdə biz yan-yana gedən və demək olar ki, bütün əvvəlki ixtisaslar üzrə bilik tələb edən iki ixtisası araşdıracağıq. Bu, Təhlükəsizlik mütəxəssisi, Penetration tester və DevOps mühəndisidir.
Təhlükəsizlik mütəxəssisi yalnız təhlükəsizliklə məşğul olan şəxsdir, çünki bizim bütün məlumatlarımızı, şirkətlərin və insanların məlumatları uzun müddətdir ki, serverlərdə saxlanılır. İndi təsəvvür edin ki, hansısa “pis oğlan” onlara giriş əldə etsə, nə baş verərdi? Bu məlumatlarla nə etmək olar? Hər şey: pul, kredit və hətta şəxsiyyət oğurluğu! Bu məlumatlar təhlükəsizlik mütəxəssisi tərəfindən qorunur. O, sistemlərə mümkün olan bütün hücumları bilməli və sınamalıdır, çünki yalnız bu yolla o, özünü onlardan qoruya bilər.
Penetration testerinin vəzifəsi böyük şirkətləri hack etməkdir. Bəli, bunun üçün onlar pul alırlar! Üstəlik, həm uğursuz, həm də uğurlu hücumlar üçün ödəniş olunur. Lakin uğurlu cəhdlərə görə daha çox pul verilir, çünki bir şirkət üçün zəif tərəflərini bilmək və onları vaxtında qorumaq, yüzlərlə min dollar pul itirməkdən daha yaxşıdır. Burada maaş haqda danışmaq çətindir, xüsusən Penetration tester vəzifəsində, çünki şirkət və təhlükəsizlik boşluğu nə qədər böyükdürsə, məbləğ də bir o qədər çox olur.
DevOps
Və, siyahıda sonuncu, lakin ən yüksək ödənişli peşələrdən biri DevOps mühəndisidir.
Bu gün bir çox servislər bulud sisteminə keçir, çünki icarəyə virtual avadanlıq götürmək və onun parametrlərini istədiyiniz kimi dəyişmək, onu daimi olaraq əldə etməkdən, onun üçün xüsusi təchiz olunmuş otaq ayırmaqdan daha sərfəlidir. Axı, serverlər və avadanlıqlar əlavə insanların girişi olmayan ayrı otaqlarda və çox aşağı temperatur şərayətində olmalıdır.
DevOps mühəndisi hər şeyi bacarmalıdır: Windows və Linux serverlərini bilməli, şəbəkələri idarə etməyi və proqramlaşdırma skriptlərini başa düşməli, təhlükəsizliyi başa düşməlidir. Onun vəzifəsi buluddaki xidmətlərimizi və tətbiqlərimizi daimi nəzarət altında saxlamaqdır. Bəli, bu iş kifayət qədər çətindir, lakin kifayət qədər yüksək maaş nəzərdə tutur.
Təbii ki, daha çox ixtisaslar var. Sizi hər zaman maraqlandıran sahəni tapa bilərsiniz. Əsas odur ki, seçdiyiniz peşə sizə zövq versin, çünki siz daim oxumalı olacaqsınız.